پیام توقیف نفتکش‌های یونانی توسط سپاه چه بود؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ روز جمعه 6 خرداد ایران در پاسخ به دزدی دریایی یونان دو کشتی نفتکش این کشور را در آب‌های خلیج ‌فارس توقیف کرد. توقیف دو نفتکش یونانی پس از آن صورت گرفته که یونان  در روز ۲۶ فروردین ماه سال جاری یک نفتکش روسی حامل نفت ایران را که مطابق قوانین تعریف شده دریانوردی با پرچم کشورمان حرکت می‌کرد، بر خلاف قواعد بین‌المللی  دریانوردی در آب‌های ساحلی خود توقیف کرده بود. حال برای بررسی ابعاد این موضوع با دکتر مهدی روشنی، کارشناس مسائل بین‌الملل به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم:

مهدی روشنی، کارشناس مسائل بین‌الملل در خصوص عکس‌العمل ایران  به اقدام یونان در توقیف نفتکش ایرانی و مصادره نفت آن به «راهبرد معاصر» گفت: نکته ای که در خصوص توقف نفتکش ایرانی توسط یونان به دستور آمریکا و مصادره نفت آن و ما به ازای آن عکس العمل ایران در توقیف دو نفتکش یونانی در خلیج فارس وجود دارد، برآمده از یک فضای کلان‌تر در منازعه میان ایران و آمریکا و نظام تمدنی غرب است.

وی در این‌باره افزود: تنش‌های ایران و آمریکا بعد از تثبیت قدرت ایران در مولفه‌های منطقه‌‌ای و مبارزه در میدان‌هایی مثل عراق و سوریه و تثبیت قدرت و بهم خوردن طرح جدیدی که ایالات متحده برای منطقه در نظر گرفته بود بیشتر شد. آمریکا در نظر داشت که ایران را درگیر یک جنگ طولانی منطقه ای کند تا  نیروی قدرت نظامی و اقتصادی ایران دچار فرسایش شود و حضور ایران در منطقه را دچار یک چالش بزرگ کند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل اظهار کرد: بعد از برتری ایران در موارد مطرح شده، عملا منازعه میان ایران و آمریکا از حالت پروکسی وار به وسیله نیروهای نیابتی خارج شد و تبدیل به منازعه مستقیم شد، البته کنترل شده و به صورت موردی که اولین نمونه این موضوع رو می‌توانیم در هدف قرار دادن هواپیمای گلوبال هاوک در خرداد 1398 ببنیم. بعد از آن توقیف نفتکش انگلیسی در تیرماه 1398 در ازای توقیف نفتکش ایران در آب‌های جبل طارق به وسیله نیروهای انگلیسی بود. که ایران نیروهای انگلیسی را مجبور کرد نفتکش را آزاد کنند. بعد از این اتفاقات رخ داده کنش‌ها ادامه پیدا کرد و به اقدام مستقیم آمریکا در ترور سردار سلیمانی انجامید و ایران نیز متقابلا نسبت به نیروهای امریکایی در پایگاه عین الاسد و حتی نیروهای اسرائیلی در منطقه اربیل عراق واکنش نشان داد. این مسئله ادامه پیدا کرده و اکنون به ماجرای اخیر (توقیف نفتکش یونانی) رسیده است.

 روشنی با بیان اینکه ایران باید به یک بازدارندگی برسد تا بتواند از منافع حیاتی خود دفاع کند گفت: این اتفاقات نشان دهنده آن است که اصل اساسی در استراتژی دفاعی ایران باید بازدارندگی باشد که بازدارندگی  منوط به چند مولفه است.

وی با برشمردن مولفه های بازدارندگی گفت: اولین مولفه در بازدارندگی برای ایران و جمهوری اسلامی این است که ابتدا خطوط قرمز و منافع حیاتی خود را صراحتا اعلام کند که این منافع معمولا در مجامع بین‌المللی توسط دیپلمات‌ها اعلام می‌شود. مولفه دوم کسب قدرت لازم برای دفاع از این منافع حیاتی است. یعنی اگر شما منافع حیاتی خود را برای حفظ خطوط قرمز خود اعلام کنید اما قدرت لازم برای اعمال حاکمیت نداشته باشید عملا بازدارندگی اتفاق نخواهد افتاد. مولفه سوم بعد از افزایش قدرت این است که شما صلاحیت اعمال این قدرت را داشته باشی یعنی اراده لازم در نیروهای شما خصوصا در نیروهای نظامی وجود داشته باشد. که از این منافع حیاتی دفاع کنید. مولفه چهارم هم اعمال این اراده است، یعنی اگر شما این اراده را داشته باشی و اعلام کنید اما هیچوقت دست به اقدام نزنید کاملا برای طرف مقابل این موضوع تثبیت خواهد شد که ایران در شرایطی که قرار می‌گیرد قابلیت استفاده از نیروهای نظامی و قدرت خود را نخواهد داشت.

این کارشناس مسائل بین الملل با اشاره به اینکه اقدام ایران در توقیف نفتکش‌های یونانی در جهت بازدارندگی برای کشور بوده است، گفت: این اتفاقی که الان پیش آمده در واقع پیرو ایجاد تثبیت بازدارندگی است. یونان کشتی نفتکش پگاس را با یک میلیون بشکه نفت مصادره می‌کند و بعد اعلام می‌کند خدمه این کشتی روسی هستند و تحت تحریم‌های اتحادیه اروپا توقیف شده است و بعد از اینکه اثبات می‌شود این نفت متعلق به ایران است آنها مجبور می‌شوند نفتکش را آزاد کنند اما اجازه حرکت به این نفتکش را نمی‌دهند و نفتش را مصادره می‌کنند و تحویل ایالات متحده می‌دهند.

وی ادامه داد: طبق قاعده بازدارندگی ایران می‌بایست دست به اقدام متقابل بزند که این کار را با توقیف 2 نفتکش یونانی در خلیج فارس انجام می‌دهد که مجموعا ظرفیت این دونفتکش 1 میلیون و 800 هزار بشکه اعلام شده است که چیزی در حدود 2 برابر ظرفیت نفتکش ایرانی است که اگر این نفتکش‌ها را به صورت کامل بارگیری کرده باشند حداقل بالغ بر 800 هزار بشکه نفت در اختیار ایران  قرار خواهد گرفت. این در حالی است که ایران به صورت ضمنی به یونان اعلام می‌کند تمام نفتکش‌های یونانی  که در منطقه هستند در اشراف کامل قرار دارند و اگر لازم باشد آن ها را نیز توقیف خواهیم کرد.

روشنی با بیان اینکه توقیف نفتکش‌های یونانی پیام ایران به کشورها منطقه‌ است افزود: ایران برای دفاع از منافع خود با هیچکس شوخی ندارد. بعد از اعلام رسمی سپاه پاسداران برای توقیف نفتکش‌های یونانی، فرمانده نیروهای امریکایی در منطقه اعلام می‌کند که در حال بررسی این موضوع است یعنی عملا نشان می‌دهد نیروهای نظامی ایالات متحده در منطقه اراده و روحیه ورود به یک منازعه جدی را ندارند و این پیام به کشورهای منطقه ای داده می‌شود که ایران برای دفاع از منافع حیاتی خود کاملا قدرتمند است و گزاره مهمتر این است که ایالات متحده که به عنوان پشتیبان نیروهای منطقه‌ای عمل می‌کند و این کشورها سیاست خود را مبتنی بر پشتیبانی ایلات متحده در قبال ایران تنظیم می‌کنند عملا در مقابل ایران دچار انفعال شده است.

وی با اشاره به اینکه نیروی نظامی ایالات متحده که منشا قدرت اقتصادی آن محسوب می‌شود، توان، اراده و انگیزه دفاع از خواسته‌های سیاستگذاران خود را ندارد، گفت: نفتکش ایرانی به دستور ایالات متحده توقیف می‌شود و نفتش به دستور آنها مصادره می‌شود اما در اینجا ایران در ازای کنش یونان دست به واکنشی میزند و چیزی حدودا 2 برابر نفت مصادره شده را توقیف می‌کند اما نیروهای نظامی ایلات متحده اراده و توانی برای دفاع از کنشی که انجام داده‌اند را ندارند. این به کشورهای منطقه اثبات می‌کند تامین امنیت در منطقه هیچگاه توسط نیروهای امریکایی رقم نخواهد خورد و ایالات متحده امروز ایالات متحده 20 سال پیش نیست که به راحتی در منطقه حضور پیدا می‌کرد و حتی با حرکت ناوهای جنگی‌اش سایر کشورها را به اطاعت وادار می‌کرد.

روشنی در پایان خاطر نشان کرد: الان عرصه منازعه است و در این منازعه ایران لازم است که همچنان پرقدرت حضور پیدا کند و هرکجا لازم باشد حتما از قدرت خودش برای حفظ منافع و خطوط قرمز خودش بهره ببرد. اما نکته مهم این است که ایران باید یک نگاه استراتژیک و کلان‌تر داشته باشد یعنی اینکه ما جدای از منطقه خودمان بایستی به سمت خطوط تجاری بین‌المللی حرکت کنیم و نیروهای نظامی خود را به این سمت گسترش دهیم که بتوانند خطوط تجاری ایران را در آب‌های بین‌المللی و در عرصه اقیانوس‌ها تحت حفاظت قرار دهند و این باید راهبرد آینده نیروهای نظامی ایران باشد.